Hei Kaiwhakatere Waka

Pau ana te oranga tangata i te whai tūnga hei kaiwhakatere. Huhua ana ngā wāhi ako (te kāinga, te whare waka, te moana) huhua hoki ngā huarahi ako. I Hatawara, ka ākona e te katoa ētahi āhuatanga waka i a rātou e rangatahi ana – hei tauira, te kori i te tauira waka. Ka ākona e ngā tamariki, kotiro hoki, i ō rātou mātua, mātua kēkē rānei. Mehemea he tamāhine te whaea nā tētahi kaiwhakatere, māna hoki te tamaiti e ako ki tāna e mōhio nei.

Ēngari he nui hoki ngā akoranga tapu. Ko ētahi he hāngai tonu ki te whakatere, tārai waka, te huarere me te matakite PAPAKUPU matakite - he kite i ngā āhuatanga kei te tata mai, arā he mōhio mai i te wairua pūtiki. Ko te mātauranga he rite ki te taonga. Ko ngā mātauranga whakatere ka tuku iho i roto i ētahi whānau noa iho. I mua, ka utua e tētahi hapū kāore nei he kaiwhakatere o rātou kia whakaakona tētahi tamaiti. Ko ētahi taitama tāne ka ako i roto i te kura o te reb (tohunga whakatere). Ka tomokia mā te tikanga o pwo (karakia tomokanga mo te whakatere). He nui ngā kura tawhito i mua, e rua anake kei te toe, – ko Warieng me Faalur.

Ki Ngā Moutere o Māhara, he taonga tapu nā ngā tūpuna te mātauranga whakatere. E rāhuitia ana ki ētahi whānau anake. Ki tā ngā iwi o Poronīhia he mana te mātauranga – he mana kia taea te whakarerekē. I Tonga, he iwi whakatere i reira pēnei i ngā Haa Fokololo oe Hau, nāna ngā kalia (waka hourua) o ngā tui Tonga (Arikinui) i whakatere. Ka whakaakona hoki tētahi tamaiti o te whānau tui Tonga i runga tonu i te waka. I whakaakona ētahi hei ula lahi (kaiwhakatere) me ētehi hei loma lahi (kaitārai waka).

Reviving our culture

Taumako master vaka builder and voyager Jonas Hollani

“I want to help revive our culture. So I took these guys out who have never been sailing.” With “I am showing them what I am doing…Those who come after us will see that Te Matua (Kaveia) and I tried to teach them.”