Hei Kaiwhakatere Waka

Pau ana te oranga tangata i te whai tūnga hei kaiwhakatere. Huhua ana ngā wāhi ako (te kāinga, te whare waka, te moana) huhua hoki ngā huarahi ako. I Hatawara, ka ākona e te katoa ētahi āhuatanga waka i a rātou e rangatahi ana – hei tauira, te kori i te tauira waka. Ka ākona e ngā tamariki, kotiro hoki, i ō rātou mātua, mātua kēkē rānei. Mehemea he tamāhine te whaea nā tētahi kaiwhakatere, māna hoki te tamaiti e ako ki tāna e mōhio nei.

Ēngari he nui hoki ngā akoranga tapu. Ko ētahi he hāngai tonu ki te whakatere, tārai waka, te huarere me te matakite PAPAKUPU matakite - he kite i ngā āhuatanga kei te tata mai, arā he mōhio mai i te wairua pūtiki. Ko te mātauranga he rite ki te taonga. Ko ngā mātauranga whakatere ka tuku iho i roto i ētahi whānau noa iho. I mua, ka utua e tētahi hapū kāore nei he kaiwhakatere o rātou kia whakaakona tētahi tamaiti. Ko ētahi taitama tāne ka ako i roto i te kura o te reb (tohunga whakatere). Ka tomokia mā te tikanga o pwo (karakia tomokanga mo te whakatere). He nui ngā kura tawhito i mua, e rua anake kei te toe, – ko Warieng me Faalur.

Ki Ngā Moutere o Māhara, he taonga tapu nā ngā tūpuna te mātauranga whakatere. E rāhuitia ana ki ētahi whānau anake. Ki tā ngā iwi o Poronīhia he mana te mātauranga – he mana kia taea te whakarerekē. I Tonga, he iwi whakatere i reira pēnei i ngā Haa Fokololo oe Hau, nāna ngā kalia (waka hourua) o ngā tui Tonga (Arikinui) i whakatere. Ka whakaakona hoki tētahi tamaiti o te whānau tui Tonga i runga tonu i te waka. I whakaakona ētahi hei ula lahi (kaiwhakatere) me ētehi hei loma lahi (kaitārai waka).

Ko Tā Tom Davis (Papa Tom) kaiwhakatere, kaitārai: He huna kē nō ngā kaiwhakatere me ō rātou mātauranga. Ki a au nei i whakamōhio ki ō rātou hoa, ki ā rātou ākonga, ā, ka tuku iho i roto i te whānau, ki ā rātou tamariki ake, irāmutu rānei, engari i tuku iho ngā mātauranga nei. He mana tō te mātauranga. Mēnā kei a koe, kei a koe tētahi taonga o runga ake i tō tētahi atu.