Ngā Kōrero a ngā Iwi Moana

He maha ngā kōrero mō te tīmatatanga o ngā wāhi me ngā iwi. Pērā me te kōrero mahi huakanga, he maha ngā kōrero mō te waipuke, mō te whenua ngaro hoki … mō te whenua rānei i hīa mai i te moana. Ko ētahi anō mō te hoenga waka mai i pāmamao. Ko ētahi atu mō te iwi wairua whai mana ki te hanga whenua hōu.

Kei Aotearoa noa nei ngā tūmomo kōrero. Pērā me ētahi atu moutere o Polynesia, tērā rā anō ngā kōrero mō Māui. Mai i tana waka (Te Waka a Maui, Te Wai Pounamu), ka hīa ai e Māui ko Aotearoa (Te Ika a Maui). Tērā te kōrero mō Kupe, he kaiwhakatere, me ōna ūnga ki uta o ngā taha moana o te tai whakararo. Tērā anō ngā kōrero mō ngā waka i hoea mai i Hawaiki, i te kāinga tūturu. Tērā rā anō te kōrero mō Paikea, i ū mai ki te tai rāwhiti mā runga tohorā.

Pāngia mai ngā kōrero, he whakamārama anō ...

Muwoakiroa, Maikaranīhia

Tērā ētahi tama e toru, ko Uri (te mātāmua), ko Muwa, me Ka (te pōtiki). Tupu ake ana, he mea whakaako rātou e ō rātou mātua ki ngā pukenga maha – ki te mahi māra, tārai waka, me te hī ika. Ko Ka te tino kaimahi māra ēngari he koretake mō te hī ika. I tētahi rangi, ka mau te matau a Ka, kāore i taea te wetewete. Ka whakatoi mai anō ana tuākana. Ka kaha te kumea e Ka, ka mutu ka tōia ake e ia tētahi moutere ki runga. E toru ana motu iti.

Ka kī atu a ka tukuna e ia he whenua ki ana tuākana mā tā rātou whakaatu mai i ngā pukenga hī ika. Nā tō rātou kaiponu ki te whenua, ka whakaae atu, ka ako ai a Ka ki te hī. Kātahi ka tukuna e Ka ngā motu iti pai ake mō te hī – te take ko rāua ngā toa mō te hī. Ka puritia e ia te motu iti pai ake mō te mahi māra. Ka tapā ngā motu nei e ngā tuākana ki ō rātou ingoa ake: ko Urake, ko Muwanatōne, me Kārapi.

Ka mate tō rātou whaea, ka tupu mai tētahi niu ki runga o tōna urupā. E toru ngā kokonga o ngā hua, ka whakaingoatia e rātou ko Uri, ko Muwa, me Ka. Ka whakatōngia ki ia motu iti, ā, e tupu tonu mai ana ki reira tae noa ki tēnei wā. Nā ngā ingoa o ngā tama e toru ei, ko te kupu mō te pihipihi niu, he urmwaka.

I ētahi atu putanga o te kōrero nei ko Mokiri kē a Muwoakiroa.