Ngā Kōrero a ngā Iwi Moana

He maha ngā kōrero mō te tīmatatanga o ngā wāhi me ngā iwi. Pērā me te kōrero mahi huakanga, he maha ngā kōrero mō te waipuke, mō te whenua ngaro hoki … mō te whenua rānei i hīa mai i te moana. Ko ētahi anō mō te hoenga waka mai i pāmamao. Ko ētahi atu mō te iwi wairua whai mana ki te hanga whenua hōu.

Kei Aotearoa noa nei ngā tūmomo kōrero. Pērā me ētahi atu moutere o Polynesia, tērā rā anō ngā kōrero mō Māui. Mai i tana waka (Te Waka a Maui, Te Wai Pounamu), ka hīa ai e Māui ko Aotearoa (Te Ika a Maui). Tērā te kōrero mō Kupe, he kaiwhakatere, me ōna ūnga ki uta o ngā taha moana o te tai whakararo. Tērā anō ngā kōrero mō ngā waka i hoea mai i Hawaiki, i te kāinga tūturu. Tērā rā anō te kōrero mō Paikea, i ū mai ki te tai rāwhiti mā runga tohorā.

Pāngia mai ngā kōrero, he whakamārama anō ...

Tonga, Poronīhia

Ka titiro iho a Tangaroa, te atua o te toi, i tōna kāinga i te rangi i Porotu. “E matekai ana au. Mō te ika.” Ka tukua tana matau honu ki raro, ki raro rawa ake. Nāwai rā, ā ka kumea tana aho e tētahi mea toimaha. Ka tōia e Tangaroa, tōia tonu, kāore i taea te aha. Ko tāna he hopu i te toka nui rawa atu, ehara kē i te ika! Ka kata, kātahi ka kī, “I tēnei rā, kāore au e kai. I tēnei rā, ka ngahau kē au i te mahi moutere.” Ka kumea e ia te papa ā raro tonu o te moana. Ka puta mai ngā toka ki runga, ka whati te aho. Ka wāwāhia te whenua hei motu it, me te maha tonu.

Kātahi ka tukua e Tangaroa ki te wai ko ētahi wāwāhinga o te rākau i te whakairotia e ia. Ka kī atu ki tētahi o āna tama kia huri hei manu, ka rere iho ai ki te tirotiro kua ahangia. Nāwai rā, ka huri ngā wāwāhinga rākau hei motu ātaahua! Ka kī atu ki tāna tama ki te whakatō i tētahi kākano ki te moutere. Ka tupu te kākano hei aka. Ka timotimohia te pakiaka, ka whati, ka pirau. Ka tupu mai tētahi noke nui, he kōrako. Ka timotimohia e ia, ka wāwāhia hoki tērā. Ko ngā wāhanga e toru ngā tāngata tuatahi – ko Kohai, ko Kuau, me Momo.

Ka whakaingoatia te moutere nei e Tangaroa ko Eueiki, te wāhi taketake o te ira tangata. Ko aua tāngata tokotoru nei ngā tui Tonga (ngā ariki o Tonga) tuatahi. Ko te tangata tūturu tuatahi (kāore i puta mai i te noke) ko Ahoei. Nō muri mai ka whānau i a Tangaloa me tētahi wahine ātaahua ko Irahewa Weepopua te ingoa.