Ngā Kōrero a ngā Iwi Moana

He maha ngā kōrero mō te tīmatatanga o ngā wāhi me ngā iwi. Pērā me te kōrero mahi huakanga, he maha ngā kōrero mō te waipuke, mō te whenua ngaro hoki … mō te whenua rānei i hīa mai i te moana. Ko ētahi anō mō te hoenga waka mai i pāmamao. Ko ētahi atu mō te iwi wairua whai mana ki te hanga whenua hōu.

Kei Aotearoa noa nei ngā tūmomo kōrero. Pērā me ētahi atu moutere o Polynesia, tērā rā anō ngā kōrero mō Māui. Mai i tana waka (Te Waka a Maui, Te Wai Pounamu), ka hīa ai e Māui ko Aotearoa (Te Ika a Maui). Tērā te kōrero mō Kupe, he kaiwhakatere, me ōna ūnga ki uta o ngā taha moana o te tai whakararo. Tērā anō ngā kōrero mō ngā waka i hoea mai i Hawaiki, i te kāinga tūturu. Tērā rā anō te kōrero mō Paikea, i ū mai ki te tai rāwhiti mā runga tohorā.

Pāngia mai ngā kōrero, he whakamārama anō ...

Rapa Nui, Poronīhia

Kei matara kē o te uru tō mātou kāinga tūturu, ko Marae Renga. Ko tō mātou kingi, ko Hotu Matua, tētahi o ngā ariki o reira. Ko Oroi tōna hoa riri. Tērā tētahi pakanga i waenga i ō rāua iwi. I a Haumaka, te tohunga tā moko o Hotu Matua, tētahi moemoeā: ka ono ngā tāngata haere moana i ū ki tētahi motu e horoa ana ki te rua, me ngā onepū mā i te taha moana. Nō reira ka tukuna e Hotu Matua ētahi tāngata e ono ki te kimi i taua whenua nei. Ka hoea e rātou tō rātou waka ki Te Oraora Miro, me te hari i te yam, te poroporo, te kōkōnati, me ētahi atu mea hei whakatō ki reira.

Ka kitea e rātou te whenua nei, ka ū ki Te Pu. Kāore he rākau teitei, he awa iti rānei. He otaota katoa. Ka pīkia e rātou ko Rano Kao, ka kitea te rua mai i ngā pahūtanga o te whenua – te rua i moemoeātia e Haumaka. Ka haerea te taha moana, ka kitea ngā onepū mā o Anakena. I Turtle Bay, ka whara tētahi o rātou i te whawhai ki tētahi honu. Ka haria ki te ana o Ihuarero kia ora mai ai. Ka pau te toru rā, ka mahuetia ia e ana hoa. I te pūwaha o te ana ka hangaia e rātou ētahi tāngata whakapakoko hei tiaki i a ia.

Karapotitia ana e rātou te motu, ka kitea te waka hourua o Hotu Matua, me tētahi anō o Tuu Ko Ihu, te tohunga me te kaiwhakatere hoki. Ka haere whakatetonga a Hotu Matua, ko Tuu Ko Ihu ki te raki. Ko tō Hotu Matua waka te tuatahi kia ū ki Hiramoko. Nō te ūnga ka whānau mai ko tāna tama a Tuu Ma Heke. Kātahi te waka o Tuu Ko Ihu ka ū ki Hanga Ohio. I reira, ka whānau mai ko tāna tamāhine a Awareipua. Ka motuhia e Tuu Ko Ihu ngā pito ki ana niho ka whiua ki te moana ki roto o tētahi hue. Kātahi ka ū mai ki uta ko ngā iwi – ngā tāngata katoa mai i te waka o Hotu Matua, te kīngi.