Te Mōhio me te Whakatika Tūranga

Mō runga i te tawhiti o te moana, me mōhio te kaiwhakatere ki te tūranga o tōna waka me tōna kāinga me te wāhi e haerea nei, kia taea ai e ia te tīni i te huarahi inā hiahia. Ki te pēnei, me mōhio ia ki tōna ahunga PAPAKUPU ahunga - te haerenga e whāia ai e te waka (he rerekē atu i te whakatikatanga o te haere) me te horo o te waka. Me mōhio hoki ia ki te pana o te aronga PAPAKUPU aronga - te haerenga whakataha o te waka, mā te pupohi māi a te hau me ngā au PAPAKUPU au - te ahunga o ngā ngaru moana me te pānga ki te horo o tana waka.

Mai i enei mōhiotanga katoa nei ka taea e ia te whakatau i tōna tūranga i te wā e hiahiatia ana. He maha ngā momo huarahi e taea te pēnei:
• I mua o te GPS PAPAKUPU GPS (Global Positioning System) - tētahi rorohiko kawe ki te ringa, hei whakaatu i tō tūranga mā te whakapānga ki te waka tāwhiao , ko tā ngā kaiwhakatere Pakeha he dead reckoning.
• Ko tā te kaiwhakatere o te Moana-nui-a-Kiwa he dead reckoning anō, ēngari he huarahi anō tōna hei mōhio ki tana tūranga. Ko te etak te hōputu e mōhiotia whānuitia ana, e whakamahia ana e ngā iwi o Hatawara me ngā moutere o Kararaina.

Ko te tino whakamātautau ko te pupuhinga o te āwhā i te waka kia kōtiti ai te waka mō ngā rā maha. Inā pēnei me rongo e ia tōna matakite PAPAKUPU matakite - he whakapono me te whai i ōna pukenga, wheako hoki kia mōhio ai ia ki tōna tūranga. I te wā ohorere pēnei i te huarere kino, me matua mōhio hoki te kaiwhakatere kei whea ētahi atu moutere me ngā ara ki reira.

Te Haerenga o Moala Lahi (Tonga, Poronīhia)

He kōrero tēnei mō tētahi kaiwhakatere i whakarerekē i tōna ahunga i te kino o ngā hau. Ko Akauola te kaiwhakatere rangatira o Haa Fokololo oe Hau o Tonga. Tērā te wā ko tētahi o ōna kau moala (kaumoana) ko Moala Lahi tōna ingoa, i te hoki ki te kāinga ki Wawau atu i Whīti me ētahi kalia (waka hourua). I te haere whakatetokerau. Ka kino haere ngā hau, ka wehewehea ngā waka, nō reira ka ahu rangaranga te muri a Moala Lahi ki Hāmoa. Ēngari ka rerekē anō ngā hau, nō reira ka ahu whakararo atu ai ki Uvea (ki Wārihi me Whutūna). Ka tae ki reira. Ka āwhinatia ia e ngā iwi o Uvea. Hei koha ki a rātou, ka hoatu ki a rātou ōna kawenga. Ka pai haere ngā hau, ka hoki ia ki Whīti ki te tiki kawenga anō. Nāwai rā, ka haere anō ka ū pai ki Wawau.