Te urungi mā ngā whetū

Ngā tāngata i whetūrangitia
Whakataukī Māori

I te nuinga o te wā ko ngā whetū ngā kaiarataki i te kaiwhakatere. Mā te ako me te wheako, ka tino mōhio ia ki te rangi i te pō kia taea ai e ia te urungi i tana waka kia tika ahakoa ka tahi, ka rua noa ngā whetū e kitea ana. E mōhio ana te kaiwhakatere ki ngā tūranga me ngā wā ka whiti, ka tō rānei ngā whetū i te pae PAPAKUPU pae - te tūtakitanga o te moana, te papa rānei ki te rangi . Ka kōrero te Pākehā mō te kāpehu whetū hei whakamārama i tā ngā kaiwhakatere o ngā moutere tirohanga i ngā tūranga whetū pēnei. Ki Hatawara, ko te ingoa mō ngā whetū ka whiti mai, ka tō hoki, ko te ururun mor.

E mōhio ana te kaiwhakatere ki ngā huarahi whetū – te ururun mor hei whai mai i tētahi moutere ki tētahi atu. Ki Hatawara, ko te ofanuw te ingoa o tēnei mōhiotanga, ka whakahuatia ki ā rātou karakia PAPAKUPU karakia (tūingoa) - he waiata, kawa, tikanga . Kei te mōhio hoki ia ki ngā whetū kōmata ka whiti mai ki runga rawa o ētahi moutere.

Kaiwhakatere o Hatawara Jerome Rakilur
Ko taku akoranga tuatahi mai i taku matua kēkē, ko te ingoa o ngā whetū, paafu. Nāna hoki ahau i whakaako ki te areuum me te amaas. Ko te amaas he mōhio ki te whetū kei mua i te waka me te whetū kei muri. Ko te areuum me mōhio ki ngā whetū kei mua i te ama kei muri hoki. Ko te Ofanuw ngā mōhiotanga e pā ana ki ngā whetū e hāngai ana ki te wāhi e haere nei te waka. Kātahi au ka ako ki te ururun mor – arā ko te whitinga me te tōnga o ia whetū. Mēnā ko tāku noa iho he mōhio me pēhea te tere, ēngari kāore i te mōhio ki te whitinga o ngā whetū, ka mate au i te moana.

WHATAATA