Te Hau

E mōhio ana te kaiwhakatere ki te ahunga o te hau nō te pānga ki tana kanohi. Ki runga i te waka, ka noho ia ki te wāhi e pā tika tonu mai ai te hau ki tana kanohi, kia āta kitea hoki e ia te moana me te pae PAPAKUPU pae - te tūtakitanga o te moana, te papa rānei ki te rangi kei mua. I ētahi wā, ka mātakitaki hoki ia i ngā raukura i ngā kiri rākau rānei o runga i te rā, i ngā taura rānei. Mā te rongo i te oreore a te waka ki runga ngaru ka rangona rere kētanga o te hau.

Ka whakahāngai te kaiwhakatere i te ahunga o te hau ki ngā whetū. Heoi, i te mea rere kē ai te hau, kāore tōna tika i te rite ki tō ngā whetū. Ka kīia e te Pākehā ko tēnei momo whakatere he kāpehu hau. I te tau 1876, nā te mihinare William Wyatt Gill te kāpehu hau a Ngā Kuki Airani i whakamārama, arā te whakawehengia kia 32 ngā ira mātārae o te pae. Mā te hue me ōna rua aua hau i whakaakoria ai.

“Ki tua o te pae he hinga rua, ko ētahi he nui ko ētahi he iti, hei pupuhi mā Raka, te Atua o ngā hau, me āna tamariki...”
Nā Lewis, D. (1994).

He whakamāramatanga hoki mō ngā kāpehu hau (kua whakawehewehea kia whai nama ki ia ira mātārae) mai i ērā atu moutere, pērā ki ngā Kararaina, ki Whīti, ki Tonga, ki Tokerau me Tahiti. Nā te tohunga kaiwhakatere a Kruso Kaveia, tētahi i whakamārama mai i Hāto Kurūhi (i te rāwhiti o Ngā Moutere o Horomona) mai i ngā moutere o waho.

“... mō ngā haora e rua, ka tū ia ...ka whakaingoatia ia momo hau. Ka whakaaturia te ahunga… ahakoa he hau makariri, he hau mahana ... ā, hei āwhea ngā hau e huri i te wāhanga o te tau.”
Mai i David Lewis ki roto o Bader, H. rāua ko McCurdy, P., ngā etita (1999).